تنیدگی شغلی ؛علل و پیامدهای روان/تنی
رویا پاک سرشت
کارشناس روانشناسی صنعتی/سازمانی
«باز هم صبح شده و باید یک روز کاری جدید را آغاز کنید، اما توان برخاستن از بستر را ندارید. تصور می کنید هیچ انگیزه ای برای سرکار رفتن و انجام وظایف شغلی نیز ندارید. آن هم در شرایطی که دیشب به سختی به خواب رفته و به شدت احساس کم خوابی می کنید. در این میان دچار نوعی احساس دوگانه شده اید . درواقع از یک سو، انرژی لازم را حتی برای شستن دست و صورتتان و یا آماده کردن صبحانه ندارید و از سوی دیگر هر بار که به مشغله بالا،محیط کار و برخوردهای رئیستان فکر می کنید،قلبتان تندتر می تپد و نوعی تنش و اضطراب درونی را احساس می کنید .»
این چند خط، حالات غالب افرادی را تشکیل می دهند که به لحاظ تنیدگی شغلی در وضعیت دشواری قرار دارند. استرس یا به بیانی دقیق تر تنیدگی شغلی یکی از مخرب ترین مشکلات درون سازمانی است . گرچه شاید برای شما این سوال مطرح باشد که چرا به توصیف حالاتی که فرد پیش از شروع روز کاری ادراک می کند، پرداختم .
پاسخ شما به جهان شمول بودن تنیدگی شغلی باز می گردد. متاسفانه تنش های شغلی جزو موضوعاتی نیست که تنها در ساعاتی مشخص از روز، افراد را درگیر خود کند. بلکه می تواند در بسیاری از ساعات شبانه روز افراد را دچار حالات اضطراب و فرسودگی کرده و حتی بر زندگی شخصی و خانوادگی آنان سایه افکن باشد .
اما این دورنمای هولناک از کجا سرچشمه می گیرد و راه علاجش چیست ؟همانطور که از نام این مشکل نیز مشهود است، تنیدگی شغلی از بستر سازمان ها و ادرات بر می خیزد . عوامل پر شماری در تنیدگی شغلی اثر گذارند که در ادامه به برخی از موارد اشاره می کنیم.
تنیدگی شغلی؛آمارها چه می گویند ؟
آن چه به طور واضح مشهود است ویروسی بودن تنیدگی شغلی است. بر اساس پژوهش های متعدد حوزه روانشناسی صنعتی/سازمانی، تنیدگی های مرتبط با کار می تواند به سرعت بر تمامی وجوه زندگی شخصی و حرفه ای افراد تاثیر گذار باشد .دراقع چرخه معیوب تنیدگی شغلی، حتی می تواند بر روابط زوج ها و یا روابط خانوادگی نیز اثر گذار باشد .
افزون بر این ها هنگامی که یکی از کارکنان سازمان دچار مشکلاتی می شود،سایر کارمندان مجموعه نیز درجاتی از تنیدگی را تجربه می کنند.
این موضوع در مرحله بعدی کل سازمان را تحت تاثیر قرار داده و پیامدها و هزینه های اقتصادی پرشماری را به سازمان تحمیل می کند. این خسارات در نهایت گردش مالی کل سازمان را تحت تاثیر قرار می دهند .
برای مثال فرض کنید کارمندان به سبب مواجهه با عوامل تنیدگی زا، ترک شغل، غیبت های مکرر یا مرخصی های پرتعداد داشته باشند . همین موضوع در بلندمدت نحوه فعالیت کلی سازمان را تحت الشعاع قرار می دهد .
اکنون مروری خواهیم داشت بر آمارهایی که شاید تا حد زیادی مشکلات موجود در سازمان ها را روشن تر کنند. در سال ۲۰۰۱، اداره آمار کار ایالات متحده ۵،۶۵۹ مورد اضطراب، تنیدگی و اختلالات روانپزشکی، ثبت کرده است.
در سال ۲۰۰۱، اکثر موارد تنیدگی شغلی به کارکانی مرتبط بود که در رده سنی ۲۵ تا ۵۴ ساله (۷۸.۳٪)، قرار داشتند.
نمودار تفکیک جنسیتی این افراد نیز نشان می داد که اغلب آنان زن و البته سفید پوست بودند (۶۴%)
در این میان دو گروه شغلی بیش از ۶۳ درصد از کل موارد اضطراب، تنیدگی و اختلالات روانپزشکی در سال ۲۰۰۱ را شامل می شوند:
نخست: مشاغل مرتبط با امور فنی، فروش و پشتیبانی اداری (۳۹.۹ درصد)
دوم ؛ مشاغل مدیریت و سرپرستی دیگر کارکنان سازمان (۲۳.۶ درصد)
تنیدگی شغلی از کجا اغاز می شود ؟
همان گونه که پیش از این نیز اشاره شد؛ طیف گسترده ای از شرایط محیطی وابسته به کار و پیچیدگی های شغلی بر سلامت کارکنان تأثیر می گذارد.
این عوامل مرتبط با کار زمینه را برای ایجاد پاسخ های مختلف کارکنان فراهم می کند. یکی از این پاسخ ها رفتارهای مبتنی بر تنیدگی است .
بخش بزرگی از علائم تنیدگی را می توان به واسطه فعال شدن سیستم های فیزیولوژیکی بدن مشاهده کرد . مواردی که نشان می دهند بدن فرد به یک مبارزه تمام عیار بیولوژیکی دعوت شده است.
ممکن است برخی از عوامل تنیدگی زا به نوعی با ماهیت شغل مرتبط باشند. عواملی مانند؛ فشار کاری، سرعت کار، ساعت کار غیرمعمول، شرایط محیطی و یا ارگونومی آسیب زا از همین دسته هستند.
استرسورهای(عوامل تنیدگی زا) مرتبط با نقش (وظایف شغلی) در اکثر موارد به علت عدم وضوح تکالیف شغلی و یا به عبارتی دیگر به علت ابهام(نقش ) پدیدار می شوند .
ابهام نقش به معنای نامشخص بودن انتظارات شغلی است که از سوی مدیریت برای کارکنان تعیین می شود. این ابهام در نهایت منجر به ایجاد تنش و ناهماهنگی وطایف َشغلی و یوه براورده کردن انتظارات منتج می شود.
برخی عوامل محیطی دیگر نیز وجود دارند که بر اثر تنیدگی شغلی ایجاد می شوند (پیامدهای تنیدگی)، سپس در نهایت مانند یک سرسره ، وضعیت فرد را به قهقرای سازمانی هل می دهند.
برای مثال؛ ناامنی شغلی یکی از پیامدهای بارز است که پس از کاهش تمرکز در کارمند پدیدار می شود . موضوعی که در بسیاری از موارد نتیجه هایی تلخ مثل اخراج خواهد داشت.
برخی از عوامل تنیدگی زای شغلی به شکل میان فردی مشاهده می شود. به عنوان مثال می توان به خشونت در محل کار، آزار و اذیت های جنسی، تبعیض، مباحثات بیش از حد، و… در محل کار اشاره کرد.
پیامدهای فیزیولوژیکی تنیدگی شغلی
واکنش افراد به انواع تنیدگی در سطح فیزیولوژیکی بیش از هر بخش بر سیستم عضلانی اسکلتی، سیستم عصبی و وضعیت ترشح هورمون ها و در نهایت سیستم ایمنی تأثیر می گذارد.
تنیدگی مرتبط با کار بیش از حد با تغییرات منفی در عملکرد سیستم قلبی عروقی، هورمونی و سیستم ایمنی مرتبط است. تنیدگی با بروز ترشح هورمون در فرایندهای بیوشیمیایی بدن تاثیر می گذارد. به عنوان مثال، افزایش سطح هورمون کورتیزول با استرس شغلی مزمن در ارتباط است .
آمارهای سازمان بهداشت جهانی نشان می دهند؛تعداد زیادی از کارمندانی که در معرض تنیدگی شغلی قرار دارند، درجاتی از فشار خون بالا را تجربه می کنند . افزون بر این ها ، تنیدگی منجر به تشدید عوامل خطر متابولیک و هموستاتیک مانند افزایش سطح کلسترول ، همراه با بیماری قلبی عروقی می شود.
سطوح بالای استرس به علت بروز تغییر در تعداد گلبول های سفید و آنتی بادی های خون در افراد، از نظر ایمنی برای بدن مضر است. افراد تحت تنیدگی ،بیش از دیگر افراد تنش و گرفتگی عضلانی و خستگی عضلات مهم بدن را تجربه می کند. در نتیجه جالب است بدانید ؛ کارکنانی که در معرض تنیدگی شغلی هستند،بیشتر در معرض خطر ابتلا به اختلالات اسکلتی عضلانی پشت و اندام فوقانی قرار دارند.
پیامدهای روانی و احساسی تنیدگی شغلی
نارضایتی شغلی یا شرایط عاطفی منفی مرتبط با وضعیت شغلی یک واکنش روانشناختی رایج در مورد شرایط شغلی نامطلوب است. نارضایتی حرفه ای به طور پیوسته با تنیدگی شغلی همبستگی دارد.
تغییرات منفی در سایر نگرش های شغلی نیز با تنیدگی شغلی مرتبط است. برای مثال، کارکنانی که دچار تنشزدایی مزمن شغلی هستند، کمتر به سازمان متعهد هستند و احتمال بیشتری دارند که در مورد ترک آن فکر کنند. استرسهای مرتبط با انواع اختلالات خلقی مانند افسردگی، با سایر شکایات روانشناختی، اختلال در خواب و اضطراب نیز همراه است.
دلزدگی واکنش مشترک بسیاری از افراد به تنیدگی شغلی طولانی مدتاست . این موضوع با علائم هشدار دهنده دیگری مثل خستگی عاطفی، عدم دلبستگی شغلی و کاهش سطح هیجان همراه می شود.این موضوع اغلب با علائم دیسفوریک(ملال هیستروئید) مانند خستگی مفرط ، از دست دادن اعتماد به نفس و افسردگی همراه است.افزون بر این ها، در برخی موارد تنیدگی شغلی منجر به افزایش احساس خصومت و تحریک پذیری منفی می شود.
پیامدهای رفتاری
بر اساس پژوهنش های آزمایشگاهی، یکی از مهمترین پیامدهای رفتاری تنیدگی کاهش عمکرد است . اغلب در شرایط استرس زا مشاهده می شود که قدرت عملکرد افراد کاهش پیدا می کند.
پژوهش های گسترده ای در این زمینه در سازمان های مختلف و توسط تیم های روانشناسی صنعتی انجام شده که نشان می دهد در سازمان های مختلف بین عوامل نش زای سازمانی و عملکرد افراد همبستگی وجود دارد .
در این میان نقش حمایت سازمانی از اعضا و کارکنان یک مجموعه حائز اهمیت بسزایی است. پژوهش ها نشان می دهند؛حمایت اجتماعی از گروه های شغلی تحت فشار و تنیدگی روانی کمک شایانی به کاهش اثرات تنیدگی می کند.
هر اندازه حمایت اجتماعی و روانی از اعضای سازمان بیشتر باشد، نرخ کاهش فشار و ناکامی شغلی نیز بیشتر خواهد بود .جالب ترین بخش ماجرا به نحوه تاثیرپذیری بانوان از حمایت های اجتماعی است.درواقع زنان بیش از مردان نسبت به حمایت های اجتماعی واکنش مثبت نشان می دهند..
«هرگونه برداشت و کپی از این مقاله بد ون ذکر نام نویسنده ممنوع و در صورت عدم رعایت حقوق مولف و نام او پیگرد قانونی دارد»
ارتباط با نویسنده این مقاله : royapakseresht@gmail.com
لینک کوتاه:
