زنان ایرانی در بخش های مختلف اقتصادی و اشتغال در کشور نقش های ویژه ای ایفا کرده اند اما امروزه حضور آن ها در فضای مجازی و کسب و کارهای نوپا بیش از سایر حوزه ها به چشم می خورد. اخیرا یک نهاد دولتی به منظور گسترش فعالیت های برون سازمانی خود در زمینه توانمند سازی اجتماعی و افزایش مشارکت زنان با استفاده از ظرفیت های ICT فعالیت هایی را آغار نموده است. این ماموریت را از 9 ماه گذشته در سازمان فناوری اطلاعات کلید خورده و مسئولیت آن به عهده یک جامعه شناس سیاسی است که به شکل ویژه در حوزه زنان و توانمند سازی اجتماعی مطالعه و فعالیت داشته است. «مشکات اسدی» مشاور مشاركت زنان رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران در این مورد فعال است و با همکارانش به اجرای پروژه ای به نام «توانمندسازی اجتماعی در جوامع محلی در راستای حامیت از گروه های کم برخوردار با ابزار ICT» می پردازد. کالاسودا در گفت و گو با خانم اسدی در خصوص جزئیات فعالیت این دفتر سوالاتی را مطرح کرده که مشروح این گفت و گو را در زیر می خوانید:
سوال: عمده فعالیت های شما به عنوان مشاور مشاركت زنان و توانمند سازی اجتماعی معاون وزیر و رئیس سازمان فناوری اطلاعات در چه زمینه ای است؟
این سمت پس از حضور آقای دکتر ناظمی در سازمان فناوری اطلاعات راه اندازی شد و عمده فعالیت خود را بر پایه توانمند سازی جامعه با استفاده از ICT استوار کرد. بیشترین بخش از پروژه های این دفتر در این حوزه در خصوص زنان و دانش آموزان انجام می شود و محوریت آن در مناطق و جوامع محلی و کم برخوردار است.
در ابتدای ورود سازمان به این حوزه و تمرکز بر موضوع زنان با رویکرد برون سازمانی، حاشیه هایی بسیاری از این جنس وجود داشت که ارتباط وزارت IT به این مسائل چیست؟ در حالی که در سرتاسر دنیا ICT ابزاری برای توانمندسازی افراد مختلف جامعه و در صورتی که از این ظرفیت استفاده نشود، سازمان هایی از جنس ما باید مورد سوال واقع شوند و نه برعکس آن.
سوال: به صورت ویژه برای زنان در اکوسیستم استارت آپی و فضای مجازی چه برنامه هایی از سوی شما به اجرا در می آید؟
از دو جهت می شود به وضعیت زنان در این حوزه توجه کرد. یک، شناسایی سهم زنان در اکو سیستم استارت آپی کشور و کمک به ارتقا آن و استفاده از ظرفیت این زنان به منظور کمک به حل مسائل این اکوسیستم و دوم فعالیت زنان در فضای مجازی . در بحث شناسایی وضعیت زنان در اکوسیستم استارتاپی کشور من ویژگی ممتازی نسبت به باقی حوزه عمومی و اجتماعی کشور مشاهده نکردم. در این حوزه فعالیت زنان نه بیشتر از سایر حوزه ها بوده و نه کمتر. حضور زنان در حوزه هایی مانند تولید دانش، اقتصاد،پزشکی و تمام حوزه های اجتماعی با حضور آن ها در اکوسیستم استارت آپ فرق چندانی ندارد. همچنین مشکلاتی که در حوزه استارت آپی برای زنان وجود دارد با مشکلات آن ها در سایر حوزه ها تفاوت چندانی ندارد. اگر هم مشکلاتی برای زنان در حوزه استارت آپی بیشتر از آقایان ایجاد شده به سبب زن بودن آن ها ایجاد شده است و در هر رشته دیگری هم فعالیت کنند این مشکلات آن ها را تهدید می کند.
در مورد فضای مجازی و اکتیو بودن زنان در فضای مجازی یک نگاه حدی حدی وجود دارد. بسیاری از شبکه های اجتماعی این فرصت را برای زنان ایجاد کرده که تولید محتوا کنند یا کسب و کاری راه اندازی کنند مانند دیگر اقشار جامعه و منظور همان فعالیت هایی است که امروزه همه، فارغ از زن و مرد بودن در شبکه های اجتماعی انجام می دهند که این نگاه معتقد است فضای مجازی به حضور زنان در عرصه های اجتماعی کمک کرده است و کمتر با دیدی نقادانه به بررسی نوع فعالیت زنان در این حوزه می پردازد و دیگری معتقد است علی رغم افزایش فعالیت زنان در فضای مجازی، این فضا برای حضور زنان مضر بوده است و بسیاری از آسییب های جدی علیه زنان در این فضا تعمیق شده است.
من معتقدم نه این است و نه آن است. از نظر من یک پیش شرط جدی در بحث حضور زنان در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی وجود دارد. این پیش شرط می گوید اگر زنان پیش از ورود به فضای مجازی از یک آگاهی پیشینی نسبت به خود و این فضا برخوردار باشنداین فضا به افزایش مشارکت اجتماعی آن ها کمک خواهد کرد و برعکس اگر آگاهی های لازم را پیش از حضور دراین فضای کسب نکنند نه تنها این حضور کمک کننده نخواهد بود بلکه شکاف ها و آسیب های جنسیتی موجود عینا در این فضا هم بازتولید خواهد شد و احتمالا تعمیق پیدا خواهد کرد. البته این تنها در مرود زنان نیست بلکه کودکان نیز پیش از ورود به این فضا نیازمند آموزش های جدی پیشینی هستند.
سوال: حضور زنان در حوزه استارت آپی چگونه ارزیابی می کنید؟
در حوزه استارت آپی هم مثل تمام حوزه های عمومی در صورت داشتن آگاهی پیشینی می تواند برای زنان کمک کننده باشد اما اگر پیش از فعالیت آگاهی ویژه ای نسبت به این محیط وجود نداشته باشد کمک خاصی به ارتقا وضعیت آن ها نخواهد کرد. حضور زنان در حوزه استارت آپی با حضور زنان در حوزه های دیگر فرقی نخواهد داشت و زنان همان فعالیتی را انجام می دهند که در فضای دیگر انجام می دهند.
برخی ها تلاش دارند که بگویند فضای استارت آپی با فضاهای دیگر فرق دارد و شکاف جنسیتی در آن کمتر است یا پتانسیل بسیار بالایی برای حضور زنان و کسب و کارهای آن ها وجود دارد اما من می گویم این فضا هم فرقی با باقی فضاها ندارد. و حضور زنان در حوزه استارت آپی مانند سایر حوزه های عمومی به علت مدیریت تنوع نقش های سنتی و مدرن از یک خانم انعطاف بالایی را می طلبد که به آن «سخت جانی» می گویم.
سوال: مشخصا برای شناسایی و آگاهی دادن به زنان در حوزه استارت آپی چه اقداماتی از سوی سازمان فناوری اطلاعات ایران صورت گرفته است؟
ما دو اقدام در این زمینه انجام داده ایم. اولین اقدام این است که زنان فعال این حوزه را شناسایی کنیم. زنان زیادی وجود داشتند که در لایه های دو و سه استارت آپ ها فعالیت می کردند و دیده نمی شدند زیرا فایندر نبودند. ما این زنان را شناسایی کردیم و اولین جلسه با آن ها در کافه وارتان با حضور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات برگزارکردیم . همکاری ما با آن ها متفاوت است زیرا ما در کنار تلاش برای حل مسائل آن ها، مسائل اکوسیستم استارت آپی را به آن ها سپردیم تا این مسائل را حل کنند و در 9 ماه گذشته همکاری زنان موفق اکوسیستم استارتاپی کشور در اجرای طرح های مسئولیت اجتماعی بینظیر بوده است.
دومین اقدام ما توانمندسازی جوامع کم برخوردار با ابزار ICT بوده که در این زمینه به زنان نگاه ویژه ای داشته ایم. عنوان پروژه ما توانمند سازی جوامع محلی است نه توانمندسازی زنان در جوامع محلی اما تردیدی نداریم که عمده بار کسب و کارهای محلی بر دوش خانم هاست.
سوال: در خصوص پروژه توانمندسازی جوامع کم برخوردار با ابزار ICT توضیح بفرمائید.
ما این پروژه را تا کنون در فیروزکوه، چابهار و حاشیه شهر مشهد برگزار کرده ایم و هفته بعد به هرمزگان و بعد از آن به ایلام می رویم. در نهایت نیز در تلاشیم بتوانیم این طرح را در سراسر کشور را به اجرا درآوریم.
در اولین گام از پروژه توانمند سازی جوامع کم برخوردار با ابزار ICT توانمندی بومی آن محل را بررسی می کنیم. در گام دوم به منظور بهره وری بیشتر، دوره های آموزشی برای دوره های استارت آپی و افزایش توانمندی افراد در آن زمینه برگزار می کنیم. در گام آخر نیز استارت آپ ها را به آن جامعه متصل می کنیم تا بازار مورد نظر فراهم شود. همچنین آن هایی هم که پتانسیل ورود به بازار بین المللی را داشته باشند زمینه را برای ورودشان به این بازارها فراهم می کنیم.
سوال: تفاوت ابزار مداخله ای شما برای حمایت از جوامع کم برخوردار با دیگر نهادهای دولتی چیست؟
تلاش ما این بوده که تسهیل گر باشیم و مداخله کننده نباشیم و در خصوص موفقیتمان در این زمینه باید قضاوت دیگران را بشنویم. این که فرمول کلی برای کل کشور نگذاشته ایم نشانگر تلاش مان در این مورد است. برای هر محل یک مطالعه ویژه داشته ایم و به صورت پایلوت این پروژه را اجرا می کنیم و در هر مکان با تجربه بیشتری نسبت به مکان قبلی وارد می شویم. پروژه های جدیدتر ما کامل تر از پروژه های اولیه است.
سوال: همکاری شما با NGO های محلی چگونه است؟
اگر NGO های محلی نبودند ما نمی توانستیم این پروژه را به صورت صحیح اجرا کنیم. در توانمندسازی مناطق کم برخوردار همکاری ویژه ای با NGO های جامعه محلی داشتیم. معرفی افراد توانمند و ایجاد ارتباط با آن ها یا ارایه خدماتی خاص در اجرای دوره های آموزشی مانند نگهداری از کودکان از طریق NGO های محلی صورت می گیرد.
سوال: در خصوص توانمندسازی دانش آموزان چه اقداماتی انجام شده است؟
ما به بحث دانش آموزان هم ورود داشته ایم که برخی ها از این اقدام مان انتقاد کردند. اما معتقدیم که آموزش مهارت محور و تخصصی را باید از سنین پایین تر آغاز کرد. حالیکه در خروجی خوبی در دانشگاه ها در زمینه IT داریم اما در جذب آن ها به بازار کار مشکلات جدی وجود دارد به همین دلیل این آموزش در حوزه برنامه نویسی را برای دانش آموزان از سنین پایین تر را در دستور کار خود قرار دادیم. در این رویدادها، دانش آموزان دختر و پسر از آموزش های برنامه نویسی برخوردار شده اند. 12 رویداد در این زمینه برگزار شده و بیش از هزار دانش آموز آموزش دیده اند و کمپ برنامه نویسی راه اندازی کرده ایم. مهم ترین ویژگی رویداد های دانش آموزی ما این است که رایگان، ویژه مدارس دولتی و منطبق با پروتکل های وزارت محترم آموزش و پرورش است. در این زمینه تفاهم نامه امضا شده و دغدغه های وزارت آموزش و پرورش در این رویدادها رعایت می شود.
بسیاری از دانش آموزان دوره دیده ما در دوره های برنامه نویسی به حدی از توانایی رسیده اند که از ما می خواهند در رویدادهای بعدی خودشان آموزش دهنده باشند. ما توانستیم به چشم انداز اولیه خودمان در این زمینه دست یابیم اما دانش آموزان با پشتکار خودشان ما را وادار می کنند تا چشم انداز خودمان را توسعه دهیم.
سوال: اولویت شما در انتخاب محل برگزاری رویدادهای دانش آموزی چیست؟
ما اولویتی به جز کم برخوردار بودن را برای اجرای این پروژه ها در مناطق مختلف کشور نداریم. اما اگر محل یا منطقه ای از ما درخواست برگزاری این رویدادها را داشته باشند ما با آن ها همکاری خواهیم داشت. و ضمنا اینکه در معرفی مدارس و دانش آموزان در کار همکاران مان در اموزش و پرورش مداخله نمی کنیم.
سخن پایانی
در پروژه های اجرایی، مجریان نیازمند عکس العمل و بازتاب اقدامات خود هستند. ما برای پروژه های در حال اجرایمان از جمله رویداد دانش آموزی یا توانمند سازی جوامع کم برخوردار بسیار تلاش کردیم و سختی کشیدیم و فیدبک ها نسبت به این پروژه ها برای ما بسیار حائز اهمیت است. من از رسانه ها می خواهم که نقد سازنده انجام دهند و از تجربیاتشان بگویند تا ما در اجرای پروژه ها از این تجربیات استفاده کنیم. نقد های منصفانه امید بخش است و کارآمدی را افزایش خواهد داد.
لینک کوتاه:
